Quy định xử phạt chưa đủ sức răn đe

Phát biểu tại hội nghị, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Trần Hoàng cho biết, sau 10 năm thi hành Nghị định 131/2013/NĐ-CP, các điều khoản xử phạt hành chính, hành lang về pháp lý đã có những thay đổi. Vì thế, các cơ quan, đơn vị, địa phương, tổ chức, cá nhân liên quan cần đánh giá việc thực hiện Nghị định để tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, đáp ứng yêu cầu của đời sống.

Báo cáo về việc thực thi Nghị định số 131/2013/NĐ-CP, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Kim Oanh khẳng định, Nghị định đi vào thực tiễn đã góp phần tạo bước chuyển biến, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của các đối tượng thực thi, ý thức tôn trọng quyền tác giả, quyền liên quan từ các cơ quan, đơn vị sử dụng tác phẩm nói riêng và từ các cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân kinh doanh khi khai thác, sử dụng tác phẩm. Qua 10 năm triển khai, Nghị định đã tích cực thúc đẩy, khuyến khích các hoạt động sáng tạo, phổ biến các giá trị văn học, nghệ thuật và khoa học, phục vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đồng thời góp phần thu hút đông đảo văn nghệ sĩ trong và ngoài nước sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị.

Tuy nhiên, theo bà Phạm Thị Kim Oanh, việc thực thi Nghị định vẫn còn những tồn tại, bất cập, chủ yếu do mức xử phạt đối với các hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan còn thấp; mức phạt tiền chỉ dựa vào hành vi, không căn cứ vào mức độ gây thiệt hại của hành vi.

Những sửa đổi, bổ sung về hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan và giới hạn quyền sở hữu trí tuệ tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022 chưa được quy định tại Nghị định.

"Về mức phạt tiền tối đa đối với hành vi vi phạm quy định tại Nghị định- Mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan đối với cá nhân là 250.000.000 đồng, đối với tổ chức là 500.000.000 đồng. Tuy nhiên, trong Nghị định số 131/2013/NĐ-CP, mức xử phạt đối với các hành vi xâm phạm quyền nhân thân, quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng nhìn chung còn ở mức thấp"- bà Phạm Thị Kim Oanh chia sẻ.

Nghị định quy định mức phạt tiền chỉ dựa vào hành vi, không căn cứ vào mức độ gây thiệt hại của hành vi, không căn cứ vào giá trị số lượng hàng hóa sao chép lậu, chưa có sự phân loại theo đối tượng quyền tác giả, quyền liên quan bị xâm phạm dẫn đến việc xử phạt vi phạm hành chính chưa phù hợp, chưa đảm bảo tính răn đe, chưa tương xứng mức độ gây thiệt hại của hành vi đối với một số hành vi vi phạm, đặc biệt là vi phạm trên môi trường số, chẳng hạn: Hành vi truyền đạt tác phẩm đến công chúng mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả với hình phạt áp dụng là phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 35.000.000 đồng đối với cá nhân; không có hình phạt bổ sung là chưa đủ sức răn đe, đặc biệt với các tổ chức, doanh nghiệp đăng ký kinh doanh ở các lĩnh vực như website, app, media...

Bên cạnh đó, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả cũng cho rằng, việc phân định thẩm quyền xử phạt giữa các lực lượng có thẩm quyền xử phạt các ngành, lĩnh vực có liên quan đối với từng hành vi cụ thể còn chưa rõ ràng, cụ thể, dẫn đến khó khăn trong thực thi pháp luật quyền tác giả, quyền liên quan.

Về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của Thanh tra, phân định thẩm quyền của Thanh tra Văn hóa, thể thao và du lịch/Văn hóa và Thểthao/Văn hóa, Thông tin, Thể thao và Du lịch và Thanh tra Thông tin và Truyền thông đối với hành vi vi phạm trên môi trường số cần phân định rõ để khắc phục khó khăn trong thực thi pháp luật quyền tác giả, quyền liên quan giữa các đơn vị trong xử lý vụ việc vi phạm hành chính cụ thể. Thẩm quyền xử phạt trong một số trường hợp không giao cho cơ quan trực tiếp quản lý hoạt động chuyên môn, ví dụ: hành vi vi phạm quy định về đăng ký quyền tác giả, đăng ký quyền liên quan, trong đó phổ biến là kê khai không trung thực các giấy tờ, tài liệu trong hồ sơ để được cấp Giấy chứng nhận đăng ký; hành vi vi phạm quy định về hoạt động của tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả, quyền liên quan… do đó để xử lý cần chuyển hồ sơ cho cơ quan có thẩm quyền xử phạt, dẫn đến giảm tính tức thời răn đe, giáo dục, ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi pháp luật quyền tác giả, quyền liên quan.

Ban hành Nghị định mới, tăng mức xử phạt

Về phía các địa phương, ông Trần Xuân Phúc, Phó Chánh Thanh tra Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cho biết, mặc dù lực lượng thanh tra chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị cơ sở tích cực tuyên truyền, nhắc nhở thực hiện quyền tác giả, quyền liên quan, nhưng nhiều tổ chức, cá nhân vẫn cố tình trì hoãn, né tránh, thậm chí không hợp tác, gây khó khăn cho cơ quan chức năng.

Bà Nguyễn Thị Lựu, đại diện Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam nêu, những năm gần đây, số vụ việc vi phạm quyền tác giả ở lĩnh vực biểu diễn mà trung tâm phát hiện, ghi nhận lên tới hàng trăm. Theo bà Lựu, nguyên nhân là một số quy định pháp luật hiện nay đang có những điểm chưa phù hợp trong việc bảo vệ quyền tác giả...

Đại diện Sở VHTTDL tỉnh Lâm Đồng cho biết, tại địa phương vẫn tồn tại việc một số tổ chức, cá nhân chưa thực sự có ý thức chấp hành tốt quy định pháp luật, còn né tránh thực hiện quyền tác giả, quyền liên quan bằng nhiều cách khác nhau. Bên cạnh đó, cán bộ, công chức làm công tác theo dõi thực thi quyền tác giả, quyền liên quan hầu hết là kiêm nhiệm, nên chuyên môn về lĩnh vực này còn hạn chế.

"Hiện nay, việc thu phí bản quyền đang gây bức xúc cho các cơ sở kinh doanh karaoke vì chưa rõ cơ sở xác định mức phí bản quyền là theo bài hát sử dụng hay theo đầu máy karaoke, trong khi có thực trạng là nhiều bài hát trong đầu máy karaoke không được khách hàng sử dụng. Bên cạnh đó, hiện nay nhiều cơ sở kinh doanh đã sử dụng các bài hát lấy từ mạng internet nên không có cơ sở để tính thu bản quyền tác giả, gây thất thoát trong việc thu phí tác quyền..."- đại diện Sở VHTTDL Lâm Đồng chia sẻ.

Tại Hội nghị, Thanh tra Bộ VHTTDL kiến nghị ban hành Nghị định thay thế Nghị định số 131/2013/NĐ-CP. Theo đó, thứ nhất, Luật sửa đổi, bổ sung Luật SHTT có hiệu lực từ ngày 01/01/2023 có nhiều sự đổi các quyền nhân thân (Điều 19), quyền tài sản (Điều 20), Hành vi xâm phạm quyền tác giả (Điều 28), Quyền của người biểu diễn (Điều 29), Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình (Điều 30), Quyền của tổ chức phát sóng (Điều 31), Hành vi xâm phạm quyền liên quan (Điều 35), Đăng ký QTG, đăng ký QLQ (Điều 49), Tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả, quyền liên quan (Điều 56), Trách nhiệm pháp lý về quyền tác giả, quyền liên quan đối với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian (Điều 198b).

Thứ hai, bổ sung thủ tục xử phạt đối với những hành vi đồng thời được quy định trong Bộ luật hình sự Điều 225 Bộ Luật hình sự.

Thứ ba, mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan đối với cá nhân là 250.000.000 đồng, đối với tổ chức là 500.000.000 đồng. Tuy nhiên, trong Nghị định số 131/2013/NĐ-CP, mức xử phạt đối với các hành vi xâm phạm quyền nhân thân, quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm, quyền của người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng còn ở mức thấp, không đủ sức răn đe.

Thứ tư, bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả "Buộc xin lỗi tác giả, người biểu diễn" đối với các hành vi xâm phạm quyền nhân thân của tác giả, quyền nhân thân của người biểu diễn; "Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi xâm phạm quyền tài sản của chủ sở hữu quyền tác giả, quyền tài sản của người biểu diễn, quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, quyền của tổ chức phát sóng".

Thứ năm, Nghị định số 131/2013/NĐ-CP được xây dựng trên cơ sở các hành vi xâm phạm quyền nhân thân, quyền tài sản, quyền của người biểu diễn, quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, quyền của tổ chức phát sóng, không phân chia theo đối tượng bảo hộ. Như vậy, hành vi sao chép tác phẩm (âm nhạc, báo chí, sân khấu, điện ảnh, chương trình phần mềm máy tính) đều ở mức phạt giống nhau không có tính răn đe.

Thanh tra Bộ nêu ví dụ: "Điều 18. Hành vi xâm phạm quyền sao chép tác phẩm: Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 35.000.000 đồng đối với hành vi sao chép tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả."

Thứ sáu, rà soát thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với một số chức danh thanh tra sẽ có sự thay đổi sau khi Luật Thanh tra có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2023.