Đây không những được xem là bước đi quan trọng để lượng hóa những giá trị trừu tượng trong gia đình như hạnh phúc, sự hài lòng…, mà còn được kỳ vọng sẽ trở thành giải pháp để góp phần ngăn chặn bạo lực gia đình (BLGĐ).

Những “lối đi” hạnh phúc

Đó là cụm từ được nhiều địa phương dành cho Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình do Bộ VH,TT&DL ban hành theo Quyết định 224/QĐ-BVHTTDL năm 2022, bởi trong thực tiễn thực hiện Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình đã trở thành những “viên gạch” vững chãi góp phần xây dựng hệ giá trị gia đình bền vững.

Theo số liệu trong cuộc Điều tra giữa kỳ dân số và nhà ở năm 2024, được Tổng cục Thống kê công bố đầu năm 2025, cả nước có khoảng 2.225.900 người ly hôn/ly thân, trong đó hơn 963.300 nam và gần 1.262.600 nữ. Dân số thành thị có tỉ lệ ly hôn cao hơn nông thôn (2,9% so với 2,4%). Địa phương có số người ly hôn/ly thân cao nhất là TP HCM với hơn 263.300 người, trong đó hơn 99.700 nam và gần 163.600 nữ. Đứng sau là TP Hà Nội với hơn 146.400 người, trong đó hơn 57.800 nam và 89.600 nữ…

Tuy theo Tổng cục Thống kê nhận định tình trạng ly hôn ở Việt Nam là không phổ biến và chiếm tỉ trọng thấp, tuy nhiên, từ góc độ của ngành Tòa án có thể thấy tới 70% số vụ ly hôn thuộc về các cặp vợ chồng trẻ, trong độ tuổi từ 20 đến 30, chung sống dưới 5 năm. Đây là con số đáng báo động, cho thấy sự mong manh của hôn nhân trong xã hội hiện đại.

Năm 1993, Liên Hợp quốc đã quyết định lấy ngày 15/5 hàng năm là Ngày Quốc tế gia đình để nâng cao nhận thức về những vấn đề gia đình trên toàn thế giới. Tại Việt Nam từ năm 2001, Quyết định 72/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã nêu rõ lấy ngày 28/6 hàng năm là Ngày Gia đình Việt Nam. Có thể thấy, gia đình là một vấn đề mà cả nhân loại chứ không chỉ một cộng đồng quan tâm.

Những năm qua, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã và đang có nhiều chủ trương và hành động thiết thực nhằm củng cố gia đình, xây dựng gia đình Việt Nam là tế bào lành mạnh của xã hội. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã nhấn mạnh: “Đúc kết, xây dựng hệ giá trị văn hóa, con người Việt Nam” và làm rõ thêm yêu cầu về: “Xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới”.

Bám sát chủ trương của Đảng, năm 2022, Bộ VH,TT&DL ban hành Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình, đề ra các tiêu chí cụ thể, rõ ràng nhằm hướng đến việc đưa ra các định nghĩa, các nguyên tắc và tiêu chí dành cho gia đình Việt. Trước đó, từ năm 2017, Bộ tiêu chí đã trải qua công tác xây dựng và được triển khai thí điểm ở nhiều tỉnh, thành trong cả nước.

Từ hiệu quả vượt trội thấy rõ trong thời gian thí điểm, Bộ tiêu chí đã được chính thức ban hành để đi vào đời sống. Trong những năm qua, các địa phương trên cả nước đã tích cực triển khai Bộ tiêu chí trong đời sống dân cư một cách sâu sát. Nhiều địa phương đã đạt được những con số ấn tượng, số vụ ly hôn, BLGĐ giảm, tỉ lệ gia đình hạnh phúc tăng...

Đơn cử, tại Hội nghị “Cách làm và kinh nghiệm hay trong thực hiện Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình góp phần nâng cao chất lượng gia đình văn hoá, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh” diễn ra vào tháng 10/2023 tại Hà Nội đã cho thấy những chuyển biến rõ rệt trong đời sống gia đình tính từ thời điểm thí điểm Bộ tiêu chí năm 2019.

Theo thống kê, năm 2022, 88% gia đình Thủ đô đạt danh hiệu Gia đình văn hóa (tăng 0,5% so với năm 2019), có 63% Làng văn hóa (tăng 2% so với năm 2019), 72,5% Tổ dân phố văn hóa (tăng 1% so với năm 2019). Việc thực hiện Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình trên địa bàn TP Hà Nội cũng đã góp phần thay đổi đáng kể đời sống văn hóa ở Thủ đô, tác động từ thái độ, hành vi của mỗi cá nhân, đến việc giữ gìn, củng cố nền nếp, gia phong của mỗi gia đình, phong tục tập quán của cộng đồng, ngăn chặn, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, BLGĐ.

Đo lường hạnh phúc gia đình

Tiếp tục thành công từ Bộ tiêu chí, Bộ VH,TT&DL vừa ban hành Quyết định số 2514/QĐ- BVHTTDL về việc phê duyệt và tổ chức thí điểm Bộ chỉ số gia đình hạnh phúc và giao Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức thí điểm trong thời gian từ năm 2025 - 2029 tại TP HCM và TP Hải Phòng.

Bộ chỉ số gia đình hạnh phúc là tập hợp các tiêu chí nhằm đo lường và đánh giá về mức độ hài lòng của các thành viên gia đình đối với các yếu tố nền tảng như: sự gắn kết trong quan hệ gia đình, điều kiện vật chất, tình trạng sức khỏe thể chất và tinh thần, môi trường sống và vị thế của gia đình với dòng họ, cộng đồng, xã hội.

Các tiêu chí trong Bộ chỉ số được lượng hóa thông qua thang điểm và có thể áp dụng cho nhiều nhóm đối tượng khác nhau. Đây được xem là bước đi quan trọng để lượng hóa những giá trị trừu tượng trong mối quan hệ gia đình như hạnh phúc, gắn kết, sự hài lòng… thành công cụ quản lý và phát triển xã hội, cũng như góp phần ngăn chặn BLGĐ.

Ngày 16/7/2025, tại Hội nghị tập huấn công tác gia đình năm 2025 các tỉnh phía Nam do Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện, Bộ VH,TT&DL chủ trì, TS. Ninh Thị Thu Hương, Cục trưởng nhấn mạnh, song song với chuyển đổi số, công tác quản lý gia đình hiện nay cần được đặt trong mối quan hệ chặt chẽ với các giá trị văn hóa, xã hội. Bộ VH,TT&DL sẽ tiếp tục hướng dẫn, hoàn thiện các mô hình, bộ chỉ số, tiêu chí định lượng, đồng thời tổng kết, nhân rộng những cách làm hiệu quả từ các địa phương. Cũng theo TS. Ninh Thị Thu Hương, điều quan trọng nhất hiện nay là phải giữ gìn, củng cố giá trị cốt lõi của gia đình.