Ngày 22/9/1995 đánh dấu sự kiện đặc biệt khi Hiệp hội Thể thao Người khuyết tật Việt nam (nay là Ủy ban Paralympic Việt Nam - VPC) chính thức được thành lập. Từ đó đến nay, thể thao người khuyết tật nước nhà đã trải qua chặng đường đầy gian nan nhưng cũng giàu cảm xúc, góp phần khẳng định nghị lực phi thường của con người Việt Nam trên đấu trường quốc tế.

Những năm đầu thành lập, VPC đối diện với muôn vàn thách thức khi cơ sở vật chất thiếu thốn, trang thiết bị tập luyện hạn chế, đội ngũ huấn luyện viên (HLV) còn ít kinh nghiệm và đặc biệt là định kiến xã hội với người khuyết tật. Các vận động viên (VĐV) phải tập luyện trong điều kiện giản đơn, thậm chí sử dụng dụng cụ thô sơ, nhưng chính tinh thần bền bỉ đã giúp họ từng bước tạo dựng vị thế cho thể thao người khuyết tật Việt Nam.

Đại hội Thể thao Người khuyết tật Đông Nam Á (ASEAN Para Games) trở thành sân chơi quan trọng đầu tiên để Việt Nam từng bước hội nhập khu vực. Mặc dù ban đầu còn nhiều hạn chế nhưng Đoàn Thể thao Người khuyết tật Việt Nam luôn để lại ấn tượng mạnh mẽ nhờ tinh thần chiến đấu quả cảm.

Từ năm 2000, khi Việt Nam bắt đầu tham gia Paralympic Sydney, thể thao người khuyết tật đã có cơ hội tiếp cận với chuẩn mực quốc tế. Các VĐV Việt Nam không chỉ góp mặt mà còn từng bước giành thành tích đáng tự hào.

Năm 2014, tại ASIAN Para Games Incheol (Hàn Quốc), Đoàn Việt Nam giành 09 HCV, 07 HCB, 13 HCĐ, phá kỷ lục châu Á môn Bơi. Đến năm 2016, tại Paralympic Rio De Janeiro (Brazil), VĐV Lê Văn Công giành 01 HCV môn Cử tạ, đồng thời lập kỷ lục với mức tạ 183k. Đây là tấm HCV Paralympic đầu tiên của Việt Nam, đi vào lịch sử thể thao nước nhà. Ngoài ra, Việt Nam còn giành thêm VĐV Võ Thanh Tùng giành 01 HCB môn Bơi; VĐV Đặng Thị Linh Phượng giành 01 HCĐ môn Cử tạ; VĐV Cao Ngọc Hùng giành 01 HCĐ môn Điền kinh.

Năm 2018, tại ASIAN Para Games Jarkata (Indonesia), Đoàn Việt Nam đã giành được 08 HCV, phá 3 kỷ lục Đại hội. Ở các năm 2021 và 2024 tại các kỳ Paralympic Tokyo (Nhật Bản) cùng Paralympic Paris (Pháp), các VĐV của Việt Nam đều có được những thành tích tốt.

Ở đấu trường khu vực, Việt Nam luôn nằm trong nhóm dẫn đầu tại ASEAN Para Games. Tại ASEAN Para Games 2022 (Indonesia), Đoàn Việt Nam giành 65 HCV, 62 HCB và 56 HCĐ, xếp thứ 3 toàn đoàn; Tại ASEAN Para Games 12 năm 2023 (Campuchia), Đoàn Việt Nam đoạt 66 HCV, 58 HCB và 77 HCĐ (tổng cộng 201 huy chương), tiếp tục đứng thứ 3 bảng tổng sắp. Đặc biệt, lực sĩ Châu Hoàng Tuyết Loan phá kỷ lục đại hội ở hạng cân 55kg nữ với mức nâng 105kg (kỷ lục cũ 104kg).

Nhiều VĐV bơi lội như Trịnh Thị Bích Như, Võ Thanh Tùng, Vi Thị Hằng liên tục giành "mưa vàng", khẳng định thế mạnh của Việt Nam ở đường đua xanh.

Trong 30 năm qua, VPC không chỉ làm nhiệm vụ quản lý và tổ chức các hoạt động thể thao người khuyết tật, mà còn đóng vai trò cầu nối đưa hình ảnh thể thao người khuyết tật Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.

Từng bước, dưới sự chỉ đạo sát sao của Bộ VHTTDL, Cục TDTT Việt Nam, VPC đã đẩy mạnh phát triển phong trào thể thao người khuyết tật ở các địa phương, tạo cơ hội rèn luyện và hòa nhập cộng đồng cho hàng chục nghìn người; Kêu gọi sự chung tay từ xã hội: nhiều doanh nghiệp, tổ chức xã hội đã tham gia hỗ trợ, tài trợ cho hoạt động tập luyện và thi đấu.

Đồng thời tiến hành tuyển chọn, đào tạo và bồi dưỡng tài năng qua hệ thống giải thể thao người khuyết tật toàn quốc, các lớp tập huấn HLV, trọng tài; thúc đẩy bình đẳng và hòa nhập: thể thao trở thành công cụ quan trọng để thay đổi nhận thức xã hội về người khuyết tật, khẳng định họ hoàn toàn có thể cống hiến và đạt thành tích cao.

Thành công của thể thao người khuyết tật Việt Nam không chỉ được đo bằng số huy chương, mà còn ở những câu chuyện vượt lên chính mình mà tiêu biểu nhất là đô cử Lê Văn Công. Từ một người khuyết tật vận động, anh trở thành lực sĩ cử tạ hạng hàng đầu thế giới, giành HCV Paralympic Rio 2016, lập kỷ lục thế giới 183,5kg (năm 2017) và nhiều lần giữ ngôi vô địch châu Á.

Hay như "kình ngư" Võ Thanh Tùng, vượt qua khiếm khuyết cơ thể để mang về hàng chục HCV ASEAN Para Games và ASIAN Para Games, nhiều lần tham dự Paralympic, Hoặc chân chạy Cao Ngọc Hùng, VĐV điền kinh giành HCV ASIAN Para Games, nhiều lần góp mặt ở Paralympic.

Những tấm gương này không chỉ tiếp thêm niềm tin cho cộng đồng người khuyết tật mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho toàn xã hội về nghị lực sống.

Bước sang chặng đường 30 năm, VPC xác định mục tiêu kép: tiếp tục nâng tầm thành tích thể thao người khuyết tật và phát triển phong trào rộng khắp. Trong đó, ưu tiên sẽ tập trung vào: Nâng cao chất lượng huấn luyện và đào tạo VĐV trẻ; Cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị theo chuẩn quốc tế; Tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi mô hình phát triển tiên tiến; Đẩy mạnh công tác xã hội hóa, thu hút thêm nhiều nguồn lực xã hội.

30 năm qua, Ủy ban Paralympic Việt Nam đã viết nên hành trình đáng tự hào, khẳng định sức mạnh ý chí và nghị lực phi thường của con người Việt Nam. Từ những ngày đầu khó khăn đến những chiến thắng vang dội trên đấu trường quốc tế, thể thao người khuyết tật đã thực sự trở thành biểu tượng truyền cảm hứng.

Trong giai đoạn tới, với sự đồng hành của Nhà nước, các tổ chức xã hội và cộng đồng, thể thao người khuyết tật Việt Nam hứa hẹn sẽ tiếp tục vươn xa, không chỉ vì thành tích, mà còn vì một sứ mệnh lớn hơn: lan tỏa tinh thần vượt khó, hòa nhập và khẳng định giá trị con người.